Nominacje do Konkursu o Nagrodę Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk za wybitne osiągnięcia naukowe z zakresu nauk o sztuce

Historia sztuki

1. Stanisław Czekalski, Jak wyjaśnić obraz? Metodologiczne tropy historii sztuki w epoce Ernsta H. Gombricha, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2022

Przedmiotem rozprawy są zmagania historii sztuki z fundamentalną kwestią interpretacji dzieła. Wyróżniony w tytule Ernst Gombrich jest traktowany jako swego rodzaju synekdocha historii sztuki XX w. Jego „projekt ikonologii dedukcyjnej” ma kluczowe znaczenie dla wywodu, jest jednak nieustannie konfrontowany z teoriami i metodami innych badaczy i myślicieli, zarówno tych powszechnie uznawanych za kluczowe postacie w dziejach dyscypliny (np. Erwin Panofsky, Michael Baxandall), jak i cieszących się bardziej regionalną sławą (Michael Brötje). Nie jest to materia łatwa, na uwagę zasługują więc dwa zabiegi, które czynią ten erudycyjny wywód możliwie przyjaznym dla czytelnika. Po pierwsze autor zwykle stara się pokazywać teorie i praktyki interpretacyjne poszczególnych badaczy na konkretnych przykładach; po drugie – konsekwentnie rozwija analogię między metodami pracy historyka sztuki i detektywa, czyniąc Sherlocka Holmesa i Herculesa Poirot swego rodzaju przewodnikami po różnych nurtach metodologicznych historii sztuki.

2. Marcin Fabiański, Sen w rzeźbią nagrobnej Bartłomieja Berecciego. Jego geneza, forma, wydźwięk i recepcja w kulturze Rzeczypospolitej, Kraków: Universitas, 2022 (Ars Vetus et Nova, t. 50)

Książka jest wzorowym opracowaniem motywu, który ma podstawowe znaczenie dla zrozumienia początków i rozwoju nowożytnej rzeźby sepulkralnej w Rzeczypospolitej, a jednocześnie dotyka jednego z fundamentalnych zagadnień antropologicznych, mianowicie obecnej w bodaj wszystkich kulturach wiary w życie pośmiertne. Przedmiotem uwagi autora są nagrobki w znacznej części wielokrotnie już analizowane, a jednak wciąż niedostatecznie rozpoznane albo też budzące rozbieżne opinie wśród dotychczasowych badaczy. Ogólniejsze wnioski dotyczące miejsca śpiących postaci Berrecciego w kulturze staropolskiej i europejskiej zostały oparte na starannej analizie poszczególnych przypadków, uwzględniającej zarówno kwestie stylu i ikonografii, jak i okoliczności historyczne poszczególnych zamówień.